Search
Generic filters
Wspomnienia

Maria Kościałkowska

02.02.1922 - 
11.08.2020 -
Z żalem żegnamy Marię Kościałkowską aktorkę od 1944 roku Polskiego Teatru Dramatycznego w rodzinnym Wilnie, później Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu, im. Jaracza w Olsztynie, im. Wyspiańskiego w Katowicach, Teatrów Dramatycznych, im. Modrzejewskiej i Słowackiego w Krakowie, profesor krakowskiej PWST im. Ludwika Solskiego (1954-99), artystkę od siedmiu dekad związaną z ZASP-em.

Życiorys pisany ręką aktorki:

„Urodziłam się 2 lutego 1922 roku w Wilnie, szkołę powszechną, potem gimnazjum i liceum humanistyczne im. Marii Konopnickiej ukończyłam w Warszawie, gdzie w maju 1939 roku złożyłam egzamin dojrzałości. Od wybuch wojny do 1945 roku mieszkałam na wsi pod Wilnem pracując fizycznie. W roku akademickim 1939/40 studiowałam Rolnictwo na Uniwersytecie im. Stefana Batorego. Od 1942 roku pracowałam w konspiracji, jako łączniczka. W styczniu 1944 roku rozpoczęłam naukę w prowadzonym przez dyr. Mieczysława Szpakiewicza tajnym Studio Dramatycznym, którego wykładowcami w zakresie teorii byli profesorowie Uniwersytetu im. Batorego, m.in. Stefan Srebrny, Henryk Elzenberg, Konrad Górski, praktykę prowadził Mieczysław Szpakiewicz, S. Martyka i inni. W październiku 1944 roku zostałam zaangażowana do tworzącego się Teatru Polskiego w Wilnie (pod dyrekcją S. Martyki) w charakterze aktorki, w dalszym ciągu kontynuując naukę w Studio, przekształconym z czasem w Szkołę Dramatyczną. W maju 1945 roku wraz z zespołem teatru wileńskiego, drogą repatriacji, znalazłam się w Toruniu i zostałam przyjęta jako aktorka, na podstawie prawa grania wydanego przez ZASP, do zespołu Teatru Ziemi Pomorskiej pod dyrekcją Wł. Brackiego. 9 września 1945 roku złożyłam eksternistyczny egzamin aktorski w Łodzi przed Komisją ZASP złożoną przez profesorów: Zelwerowicza, Wiercińskiego, Damięckiego, Szletyńskiego, Kreczmara, Turowicza, Małynicz, Kochanowicza i innych. Następnie zaangażowałam się do tworzącego się teatru na Ziemiach Odzyskanych w Olsztynie, pod dyrekcją S. Wolickiego, pod nazwa teatru im. S. Jaracza. Po roku prawdziwie pionierskiej pracy zostałam zaangażowana przez dyrektora Dąbrowskiego do Teatru im. St. Wyspiańskiego w Katowicach. Od 1947 roku do chwili obecnej pracuję w Krakowie, najpierw w Teatrach Miejskich od 1954 do 1961 w Teatrze Starym, a od 1961 do chwili obecnej w Teatrze im. J. Słowackiego. W roku 1958 wyszłam za mąż za architekta Janusza Ballenstaedta. Od 1954 roku pracuję w PWST w Krakowie. Prowadziłam zajęcia jako asystent prof. Mieczysława Kotlarczyka samodzielnie ćwiczenia w zakresie wymowy, w roku następnym, jako zastępca profesora. W 1963 roku otrzymałam tytuł docenta i prowadzenie zajęć mówienia prozą. Pracę pedagogiczną nadal kontynuuję.”

I na tym kończy się własny zapis artystki…

W czerwcu 1945 roku na scenie Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu zadebiutowała rolą Józi w „Damach i huzarach” Fredry w reżyserii Stanisława Milskiego, by rok później już w Śląskim Teatrze im. Wyspiańskiego w Katowicach wcielić się w postać Teci w „Domu otwartym” Bałuckiego, reżyserowanym przez Aleksandra Bardiniego.
Będąc czynną zawodowo aktorką do roku 1991, kiedy na deskach Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie zagrała ostatnią premierę w „Domu Bernardy Alba” Lorki, tworząc postać Marii Josefy, wcielała się w rozmaite role od komediowych po dramatyczne. Była m.in. Pukiem w „Śnie nocy letniej” Szekspira, Hesią w „Moralności pani Dulskiej” Zapolskiej, Chochlikiem w „Balladynie” Słowackiego, Aleksandrą w sztuce „Jegor Bułyczow i inni” Gorkiego, tytułową postacią w „Świętej Joannie” Shawa, czy w „Antygonie” Anouilha, Sonią w „Wujaszku Wani” i Pauliną w „Mewie” Czechowa, Lavinią w „Żałoba przystoi Elektrze” O’Neilla, Justysią w „Mężu i żonie” Fredry, Hrabiną Marią Harrys w „Pierścieniu wielkiej damy” Norwida, Różą Byleńską w „Domu kobiet” Nałkowskiej, Gospodynią i Radczynią w „Weselu”, Matką w „Rzeźni” Mrożka, Mammeą w „Irydionie” Krasińskiego, Halucyną Bleichertową w „Onych” Witkiewicza, Ariną Pantielejmonowną w „Ożenku” Gogola, Panią de Rosemonde w „Niebezpiecznych związkach” Hamptona, czy Houbovą w „Kuszeniu” Havla.

Pracowała z reżyserami tej miary, co Edmund Wierciński, Henryk Szletyński, Bronisław Dąbrowski, Władysław Krzemiński, Irena Babel, Lidia Zamkow, Władysław Krzemiński, Krystyna Skuszanka, Jan Kulczyński, Bohdan Korzeniewski, Jerzy Kreczmar, Andrzej Wajda, czy Krystian Lupa.

Na dużym ekranie widzowie mogli zobaczyć ją po raz pierwszy w 1963 roku, grającą rolę strażniczki Ingi Weniger w „Pasażerce” Munka według scenariusza Zofii Posmysz. W uznanym za najważniejszy w całym cyklu „Dekalogu, Osiem” Kieślowskiego, zagrała poruszającą rolę profesorki etyki, która w czasie okupacji odmówiła pomocy żydowskiej dziewczynie, a w odcinku „Dusza śpiewa”, z cyklu „Opowieści weekendowe” Zanussiego, sąsiadkę głównego bohatera.

Za swoje osiągnięcia została wyróżniona nagrodami i odznaczeniami, w tym: Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Zasługi z Mieczami, odznaką Zasłużony Działacz Kultury, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem 40-lecia PRL.

Na IV OFTJA we Wrocławiu (1969) otrzymała nagrodę za monodram „Protesilas i Laodamia”, na OFTJA w Toruniu (1978) nagrodę główną za spektakl „Po ludziach błądzę”, na X OKT w Opolu (1984) wyróżnienie za epizodyczną rolę Mammei w „Irydionie” oraz na VI Festiwalu Teatru PR i Teatru TVP „Dwa teatry” w Sopocie (2006) za rolę w słuchowisku „Mojry”.

Zobacz również